کشور های همسایه چقدر کالای ایرانی می خرند؟ - ورزش و تندرستی

به گزارش ورزش و تندرستی، سال1399 با همزمانی تحریم های امریکا و شیوع ویروس کرونا، یکی از عجیب ترین و سخت ترین سال هایی بود که در طول دهه های گذشته بر تجارت ایران گذشته است.

به گزارش ایسنا، در شرایطی که ایران با استفاده از تجربه صادرات غیرنفتی در دو سال ابتدایی تحریم های ترامپ، به دنبال افزایش فعالیت های تجاری در سال 1399 بود، شیوع ناگهانی ویروس کرونا در ایران و تمامی نقاط جهان، این برنامه بر هم ریخت و با محدودیت هایی که دولت ها در راستا تردد و مرزهایشان قرار دادند، بخش مهمی از تجارت خارجی در ماه های ابتدایی سال قبل یا متوقف شد یا به کندی پیش رفت.

هرچند در ماه های بعد جهان کوشش کرد اقتصاد را همزمان با کرونا ادامه دهد و تحت تاثیر همین تغییر رویه بخشی از فعالیت ها از سرگرفته شد، اما در نهایت، میانگین آمار تجارت جهانی افت قابل توجهی را به ثبت رساند و در این میان آمار ایران نیز مستثنی نبود.

در کنار کرونا، تداوم تحریم ها نیز باعث شد شرایط برای تجارت خارجی ایران سختتر گردد، زیرا تحت تاثیر این ویروس، سفر های هیئت های تجاری نیز به حداقل رسید و به همین دلیل بازاریابی سنتی تاجران ایرانی و البته جابجایی ارز با دور زدن تحریم ها نیز سخت شد، با این وجود در سال گذشته نیز تجارت خارجی ایران حیات خود را ادامه داد و هرچند در قیاس با سال های قبل افت در صادرات و واردات قطعی بود، اما لااقل بخشی از احتیاج های مهم کشور تامین شد.

همسایه ها مبنای تجارت ایران

آمار های رسمی منتشر شده از تجارت خارجی ایران در سال گذشته نشان می دهد که جز چین به عنوان اصلی ترین صادرکننده و واردکننده کالا از ایران، بخش مهمی از تجارت خارجی کشور در میان 15 کشور همسایه و منطقه اجرا شده است.

ایران با 15 کشور امارات متحده عربی، افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، بحرین، عراق، کویت، قزاقستان، عمان، پاکستان، قطر، روسیه، ترکیه، ترکمنستان وعربستان سعودی دارای مرز های آبی وخاکی است و میزان تجارت خارجی کشور با کشور های همسایه در سال گذشته 82 میلیون و 535 هزار و 389 تن انواع کالا برابر با 36 میلیارد و 502 میلیون و 315 هزارو 869 دلار بوده است که 56 درصد وزن و حدود 50 درصد کل تجارت با جهان را شامل می گردد.

در میان مقاصد اصلی صادراتی، چین همچنان با واردات بیش از 25 درصد از کل صادرات ایران بیشترین فعالیت را داشته، اما پس از چین همسایه غربی ایران، عراق قرار گرفته است. عراق که در برهه ای از سال قبل حتی صندلی چین را نیز در این آمار گرفت، در سال های گذشته همیشه به عنوان یکی از مقاصد اصلی صادراتی ایران مطرح بوده و تنوع کالایی قابل توجهی را نیز برای یک بازار صادراتی به خود اختصاص داده است.

در سال 1399، بیشترین حجم صادرات کشورمان به عراق بوده است با 25 میلیون و 670 هزارو 392 تن وبه ارزش 7 میلیاردو 448 میلیون و 431 هزارو 673 دلار. ضمن آنکه کمترین حجم صادرات را هم به بحرین داشته ایم که برابر با هشت میلیون و 473 هزارو 704 دلار بوده است. با توجه به اختلاف نظر های سیاسی ایران با بحرین و عربستان سعودی و همچنین شرایط جنگی کشور هایی مانند یمن یا اوضاع نابسمان سال های قبل کشور هایی مانند سوریه، این کشور های حاضر در منطقه، سهم محدودی از کل تجارت خارجی ایران را به خود اختصاص می دهند.

پس از عراق، اصلی ترین مقاصد صادراتی محصولات و کالا های ایرانی به ترتیب امارات متحده عربی با 15میلیون و 437هزار و 566تن به ارزش چهار میلیارد و 661میلیون و621هزار و 682دلار، ترکیه با دو میلیارد و536 میلیون و616 هزارو 688 دلار وافغانستان با دو میلیارد و308 میلیون و401 هزارو 259 دلار هستند.

در کنار صادرات، واردات بخش مهمی از واردات ایران نیز به وسیله کشور های همسایه انجام می گردد. جدای از چین که در این حوزه نیز با بیش از 25 درصد، اصلی ترین صادرکننده کالا به ایران به شمار می رود، در سال 1399 نزدیک به 14میلیون و 700هزار تن کالا ارزش 16میلیارد و 145میلیون دلار از کشور های پانزده گانه همسایه وارد کشور شده است که 43.5درصد وزن و 36.5درصد کل واردات کشور از کشور های جهان، از همسایگان بوده است.

بیشترین حجم واردات کشور از همسایگان نیز از امارات متحده عربی با پنج میلیون و 136 هزار و 534 تن کالا و به ارزش 9 میلیارد و 757 میلیون و 787 هزارو 591 دلار و کمترین میزان واردات را هم از کشور بحرین به ارزش 946 هزارو 808 دلار بوده است. همچنین اصلی ترین مبادی واردات کشورمان از همسایگان نیز پس از امارات متحده عربی، کشور های ترکیه با 4میلیارد و 400 میلیون و 91 هزارو 82 دلار و روسیه با یک میلیارد و 70 میلیون و 256 هزارو 262 دلار هستند.

تجارت با شمالی ها

آنچه که امروز در کنار تدام تجارت سنتی اهمیت فراوانی دارد، عضویت کشور در توافقات دو و چند جانبه بین المللی برای افزایش همکاری های مالی است. تجارت آزاد یا تجارت بر اساس تعرفه ترجیحی اصلی ترین کاربرد این توافقات است که امروز در سطوح مختلف دوجانبه، منطقه ای و حتی جهانی در دستور کار قرار گرفته است.

ایران پس از مدت ها در جا زدن در این حوزه، انتها در آبان98، عضویت خود در اتحادیه مالی اوراسیا را برای یک دوره سه ساله شروع کرد. هرچند بناست پس از این سه سال، دو طرف برای دائمی کردن این توافق و حتی تجارت آزاد جمع بندی جدیدی داشته باشند، اما به نظر می رسد لااقل در شرایط سخت ماه های گذشته، آمار تجارت ایران با کشور های حاشیه دریای خزر که تعدادی از آن ها در اتحادیه اوراسیا نیز عضو هستند، رشد قابل توجهی نداشته است.

ایران در سال 1399 توانسته است بیش از 6میلیون و 242 هزار تن کالا به ارزش دو میلیارد و 525هزار دلار با چهار کشور حاشیه دریای خزر تجارت غیر نفتی داشته باشد. سهم صادرات ایران به چهار کشور روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان، سه میلیون و 125هزار و 70تن به ارزش یک میلیارد و 320میلیون و 856هزار و 46دلار است. آذربایجان با یک میلیون و سه هزار و 87تن به ارزش 510میلیون و 987هزار و 242دلار اولین مقصد کالا های ایرانی در حاشیه دریای خزر در سال 99 بود.

روسیه با یک میلیون و 51هزار و 71تن به ارزش 504میلیون و 575هزار و 624دلار، با کمی اختلاف نسبت به آذربایجان دومین مقصد و قزاقستان با 337هزار و 837تن به ارزش 167میلیون و 877هزار و 730دلار، در صندلی سوم و نهایتا ترکمنستان با 733هزار و 75تن کالا به ارزش 137میلیون و 415 هزار و 450دلار در صندلی چهارم مقاصد صادراتی ایران در بین چهار کشور همسایه ایران در خزر قرار گرفته است.

در سال گذشته سه میلیون و 117هزار و 266تن کالا به ارزش یک میلیارد و 203میلیون و 847هزار و 104 دلار از این چهار کشور وارد کشور شده که 94درصد وزن و 89درصد ارزش کل واردات به کشور روسیه با دو میلیون و 933هزار و 458تن به ارزش یک میلیارد و 70میلیون و 256هزار و 262دلار تعلق دارد. تراز تجارت کشورمان با کشور های حاشیه دریای خزر در سال 1399 مثبت 117میلیون دلار بوده است. روسیه به عنوان اصلی ترین عضو اوراسیا، در میان همسایگاه دریای خزر نیز عظیمترین شریک ایران بوده است.

کشور های عربی و ترکیه

آنالیز تجارت ایران در سال گذشته نشان می دهد که در میان کشور های عربی حاشیه خلیج فارس، تنها امارات متحده عربی در میان شرکای اصلی تجاری ایران صندلی خود را حفظ نموده است. نام امارات متحده عربی در میان واردکنندگان اصلی کالا به ایران قرار گرفته است و این کشور همچنان از واردکنندگان عمده کالا از ایران نیز محسوب می گردد که بخش عمده ای از کل این تبادلات به وسیله شیخ نشین دوبی انجام می گردد. در میان دیگر کشور های حاشیه خلیج فارس، قطر و عمان با وجود روابط سیاسی قابل قبول با ایران، در میان شرکای اصلی تجاری کشور نیستند و بحرین و عربستان سعودی نیز لااقل فعلا به عنوان بازار بالفعل کالا های ایرانی محسوب نخواهند شد.

جدای از کشور های عربی، مورد ترکیه نیز عجیب است. این همسایه غربی ایران، در سال های قبل توانسته بود به عنوان یکی از شرکای اصلی کشور خود را مطرح کند، اما به دنبال تحریم های امریکا و کاهش جدی واردات نفت و محصولات وابسته به آن، تجارت مشترک میان دو کشور به شدت کاهش یافت. کل تجارت کشور در سال 1399 به ترکیه11میلیون و 178هزار تن کالا به ارزش 6میلیارد و 856میلیون دلار بوده است که سهم صادرات 6میلیون و 361هزار تن به ارزش دو میلیارد و 512میلیون دلار و سهم واردات چهار میلیون و 817هزارتن به ارزش چهار میلیارد و 344میلیون دلار بوده است.

با در کنار هم قراردادن تمام این آمارها، دو موضوع اصلی در تجارت خارجی ایران خود را نشان می دهد. نخست آنکه بخش مهمی از کل تجارت خارجی کشور در سال گذشته، با چین و کشور های همسایه و منطقه اجرا شده است. این موضوع نشان دهنده کاهش تنوع بازار های صادراتی و وارداتی است که در بلند مدت می تواند به آسیب پذیری اقتصاد ایران و البته دور شدن از بازار های جهانی منجر گردد. دومین موضوع پایین بودن سطح تجارت خارجی ایران در کشور های منطقه است.

حمید زادبوم - رئیس سازمان توسعه تجارت - چندی پیش گفته بود که میزان واردات کشور های همسایه و منطقه ایران در طول یک سال بیش از 1000 میلیارد دلار تخمین زده می گردد و این در حالی است که کل عدد صادرات غیر نفتی ایران در سالی که گذشت کمتر از 40 میلیارد دلار بوده که بیش از یک چهارم آن به چین صادر شده است. به این ترتیب با وجود آنکه ایران بخش مهمی از تجارت خارجی خود را بر شرکای منطقه ای راسخ نموده، در عین حال نیز نتوانسته از این بازار عظیم، سهمی مطلوب از آن خود کند.