طرح معاونت علمی برای احیای دریاچه ارومیه با یاری فناوری - ورزش و تندرستی

به گزارش ورزش و تندرستی، بخش وسیع و مهمی از کشور ایران در پهنه مناطق خشک و فرا خشک دنیا واقع است. حوزه آبخیز دریاچه ارومیه به عنوان یکی از حوضه های هفت گانه کشور، در سال های اخیر با چالش های عمده ای در زمینه منابع آب، اقلیم،کشاورزی و محیط زیست روبرو بوده است؛ به طوریکه در بعضی موارد هزینه های مالی، اجتماعی و زیست محیطی قابل توجه و جبران ناپذیری را به دنبال داشته است.

دریاچه ها و تالاب ها از جمله مفیدترین و در عین حال آسیب پذیرترین اکوسیستم ها و نظام های حیات بخش محسوب می شوند و خدمات با ارزش فراوانی از جمله کنترل و مهار سیلاب، به دام انداختن آلاینده ها به عنوان یک فیلتر طبیعی، ثابت نگهداشتن سطح آب های شیرین زیرزمینی، جلوگیری از نفوذ آب شور، نگهداشت رسوب، حمل و نقل، استخراج مواد معدنی مثل پتاسیم و فسفر، تصفیه هوای مناطق، حفاظت سواحل دریاها ارائه می دهند.

تالاب ها دارای ارزش های تفریحی، توریستی و زیبایی شناختی بوده و زیستگاه گونه های متنوعی هستند. در مجموع اهمیت فرهنگی و مالی تالاب ها بسیار زیاد است.

هیچ یک از اکوسیستم های دنیا به اندازه دریاچه ها و تالاب ها آسیب پذیر نبوده و متأسفانه هنوز روند تخریب این نظام حیات بخش طبیعی که کارکردهای بسیار و متفاوتی را در خود دارد متوقف نشده است.

عوامل انسانی، تبدیل تالاب ها به اراضی کشاورزی، فاضلاب های شهری، کشاورزی و صنعتی، ورود رسوبات به تالاب ها، عدم مدیریت، استفاده مکرر مالی نظیر استخراج نمک، مواد معدنی و پرورش آبزیان و ایجاد سد و کنترل آب رودخانه ها از جمله مهمترین عوامل تهدید کننده دریاچه ها و تالاب های کشور هستند. بر اساس آمار و اطلاعات موجود، تقریباً تعداد 250 تالاب در سطح کشور ایران وجود دارد که از این میان 24 تالاب با مساحتی در حدود 1486438 هکتار عضو کنوانسیون رامسر به شمار می رود.

دکتر فرود شریفی، مسئول کارگروه خشکسالی و تغییر اقلیم ستاد توسعه فناوریهای آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در مصاحبه با ورزش و تندرستی اظهار کرد: دریاچه ارومیه با حجمی معادل 32 میلیارد مترمکعب بزرگترین دریاچه داخلی ایران به شمار می رود؛ حوضه آبخیز دریاچه ارومیه معادل 51 هزار کیلومتر مربع است و حدود چهار میلیون نفر در این حوضه ساکن هستند.

وی اضافه نمود: در دوره خشکسالی 3 ساله از 1377 الی 1380 میزان نزولات درا ین دریاچه، کاهش چشمگیری داشت و به تبع آن روان آب ورودی به دریاچه به کمتر از ثلث مقادیر نرمال رسید.

به گفته وی، نتیجه کاهش شدید آب ورودی به دریاچه، 5.3 متر کاهش داشت و بر اساس آمار، تراز سطح آب در طی دوره و کاهش حجمی معادل 13 میلیارد مترمکعب بود. عملاً در طی سه سال، نیمی از آب دریاچه خشک و غلظت شوری آن به شدت اضافه نموده شد.

شریفی با بیان اینکه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همیشه در راستای احیای دریاچه ارومیه درصدد است فناوری هایی را به کار بگیرد، اعلام کرد: یکی از این طرحهای کلان اکنون در حال اجراست و هدف نهایی این طرح کلان ملی در دریاچه ارومیه ایجاد الگوی بهینه برای مدیریت پایدار آن به شمار می رود.

وی ادامه داد: ارائه فناوری های کاربردی، الگوی بهینه و سیاست گذاری مناسب در راستای مدیریت پایدار دریاچه با اتخاذ رویکرد جامع، ضمن استفاده از فناوری­های نوین مدیریت منابع آب، آبخیزداری، آبخوانداری و استفاده از مطالعات و نتایج طرح های اجرا شده، در قالب سناریوهای انعطاف پذیر مدیریتی از اهداف این طرح کلان به شمار می رود.

شریفی با اشاره به این طرح کلان گفت: اولین طرح پیشنهادی حل بحران دریاچه ارومیه به وسیله مدیریت جامع منابع آب، خاک و کشاورزی و ارائه راهکارهای مناسب علاج بخشیدر قالب طرح کلان ملی به ستاد آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست از سوی محققان و شرکتهای دانش بنیان ارائه شد.

مسئول کارگروه خشکسالی و تغییر اقلیم ستاد توسعه فناوریهای آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست ادامه داد: این طرح کلان با اهداف اصلی، در چند فاز هستند که طبق توافقات بعمل آمده بخشهایی از آن اجرایی شده است.

شریفی با بیان اینکه در فاز اول اجرایی، مطالعات پایه ای در مورد ترسیم وضعیت آینده آب در حوضه دریاچه ارومیه مورد آنالیز نهاده شد، خاطر نشان کرد: در فاز دوم، راهکارهای مناسب علاج بخشی بر اساس مطالعات و آنالیز های اجرا شده در فاز اول ارائه شدند.

وی با اشاره به ادامه اجرای طرح خاطر نشان کرد: در ادامه اجرای فاز اول و دوم، سامانه ای برای پشتیبانی و تصمیم گیری مدیریت مشارکتی در نظر گرفته شد؛ در نهایت پیاده سازی پایلوت ها و مطالعات آب زیرزمینی با یاری ژئورادار و مطالعه آب ژرف (به واسطه مگنتو تلوریک و اودیو مگنتوتلوریک) انجام گرفته است.

شریفی اضافه نمود: همچنین در ادامه، فناوری های متنوع بیومهندسی و بیومکانیکی و راهکارهای عملیاتی الگویی در 3 پایلوت در محل دریاچه ارومیه در حال حاضر پیاده سازی شده اند که با اتمام آن نتایج اعلام خواهد شد.

وی گفت: قرار است اجرای این طرح کلان در دریاچه ارومیه و سایر کانون های بحرانی کشور ادامه یابد.